Het Dorp, het “centrum” van Kapel-Avezaath
Bijdragen door Joop Janssen
De dorpskern van Kapel-Avezaath met de kerk als middelpunt werd op de prentbriefkaarten vaak het Dorp genoemd.
Als we de situatie rond 1900 bekijken aan de hand van de Campagne prentbriefkaart zien we links de bakkerij van Van Scheerdijk. Dit gebouw heette in die tijd de GROTE TEMPEL. Er was ook een KLEINE TEMPEL, dat was de boerderij erachter, waar Gradus van Mameren, die een timmerbedrijf had, en later de veehandelaar Huib v. Triest woonde. Naast de bakkerij staat de breischool waar ook catechisatie werd gegeven. Aan dit gebouw hing ook de brievenbus. Het derde huis is het café van Antonie van Dijk. Dan zien we iets naar achteren de kerk met de naam AGATHA CAPEL. Het rechtse huis is de PAPENMUTS, ook een café, waar Karel van den Berg woonde. De namen van die gebouwen zijn in de vergetelheid geraakt. De koets op deze kaart is waarschijnlijk het rijtuig van de uitgevers Gebrs. Campagne en de fotograaf, want op meerdere Campagne-kaarten uit die tijd is zo’n zelfde soort koets te zien evenals de man met de witte – en de man met de zwarte hoed. Let ook op het voor die tijd gebruikelijke vrijliggende voetpad.
Op de tweede kaart, een E&B van Van Ojen uit ongeveer 1910, zien we dezelfde gebouwen, maar nu van de andere kant. Aan de bakkerij is niet veel veranderd, maar aan de breischool des te meer. Let maar eens op de deur en het raam. Achter dit gebouw was een schuur waarin de brandspuit was gestationeerd. In dit gebouwtje werden soms ook overledenen opgebaard. Eerder stond de brandspuit trouwens gewoon achter in de breischool. En dat was geen motorspuit maar een die met handkracht bediend moest worden. Er zat ook veel koper aan deze brandspuit en in de tweede wereldoorlog was hij dan ook al snel verdwenen. Erachter was een diep gat genaamd het BRANDGAT waar geoefend kon worden en waar bij brand in het “dorp” water uitgepompt kon worden om te blussen.
Tussen de bakkerij en de breischool liep vanaf de Kromme Steeg een wegje langs het brandgat naar de school genaamd: de PASCH. Kinderen, die in die tijd maar zelden konden zwemmen, en die langs dit gat kwamen door de pas op weg naar school werden bang gemaakt met de Lange Met, die in het gat zou huizen. De “pas” bestaat nog gedeeltelijk. Van het café van Van Dijk zijn de zijmuren nu recht opgetrokken om boven meer ruimte te krijgen. Op deze kaart staat Karel van den Berg met zijn gezin voor de deur van hun café. Ook staat hier Karel van Os uit Zoelen met de oliekar. Voor het paard staat dorpsjeugd waaronder de tweeling Johan en Gijsbert, zoons van bakker Van Scheerdijk. Gijsbert is op 25-jarige leeftijd tragisch om het leven gekomen bij het rooien van (hoogstam) kersenbomen. Dit hout werd gebruikt voor het stoken van de bakkersoven. Johan volgde zijn vader als bakker op totdat zijn zuster Drieka, die getrouwd was met de Zoelmondse bakkerszoon Keij, in 1935 de bakkerij voortzette. De familie Joh. v. Scheerdijk ging toen aan het Moleneind wonen.
Op de derde kaart, een uitgave van één van de plaatselijke kruideniers Stiep van Ooijen, is de situatie te zien zoals die begin jaren ’30 was. Het gebouw van de breischool is een woonhuis geworden. Hierin woont nu Hent Boudewijn, die er een kapperszaak heeft tot halverwege de oorlog. In het linker café staat nu Jan Van Meerten achter de tap en ook heeft hij er nu een kruidenierswinkel. Hij is getrouwd met een dochter van Van Dijk. Ook de Papenmuts is geheel verbouwd en wordt nu bewoond door de familie Pansier. Zij hadden aan de zijkant een kruidenierswinkel en aan de voorkant was de gelagkamer. Helemaal rechts is Huize Poelzicht nog te zien. Het café van Jan Van Meerten werd gesloten en in 1937 kwam de familie Jansen daar wonen, die de kruidenierswinkel voortzette en ook verfartikelen ging verkopen. Jansen kwam uit Buren en z’n vrouw uit Opheusden en en zij hadden een schildersbedrijf met twee knechten. De ene was Gerrit v. Gent uit Kerk-Avezaath en de andere was een wees van het Weeshuis uit Buren. In 1946 ging Jansen naar Kerk-Avezaath om in ’49 naar Kapel terug te keren. Ze gingen wonen aan de Kromme Steeg tegenover de Bierkamp in één van de tien huizen die als eerste na de oorlog gebouwd zijn. Een eigen zaak heeft hij niet meer gehad. In de hooiberg achter de Papenmuts heeft vlak na de oorlog de Kruyff, die getrouwd was met een dochter van Pansier, nog een tijdje een fietsenzaak gehad. Later is de PAPENMUTS helaas afgebroken en is er door Termeer een bungalow op die plaats gebouwd. De Papenmuts was overigens in het bezit van Stiep van den Berg.
In de jaren vijftig kwam Hans van Driel in het huis van de fam. Jansen wonen en hij begon een traktorenhandel en werd importeur van de bekende Atlas graafmachines. De Fa. v. Driel kocht in 1955 de bakkerij en Keij ging naar Café de Tol. Een gedeelte van de voormalige bakkerij werd kantoor en in het andere gedeelte kwam personeel te wonen. Ook werden er loodsen gebouwd om in te werken. Immers de kranen werden achter op tractoren of oude legervoertuigen gemonteerd. Zelfrijdende kranen kwamen pas later. Er kwam ook een loods tussen de voormalige bakkerij en achter de voormalige breischool. Deze loods staat er nog. Hiermee kwam er ook een eind aan de doorgang van de pas. Vanaf de andere kant (Zoelensestraat) ligt de pas er nog steeds als toegang naar het huis van de fam. Nolles. De Fa. v. Driel groeide hier al snel uit zijn jasje en het bedrijf ging in 1962 naar het industrieterreintje langs de Provinciale Weg en de Zoelensestraat. Het bedrijf zorgde voor veel werkgelegenheid voor de inwoners, wat in die tijd niet onbelangrijk was. Nu is de Fam. Meindertsma gevestigd in deze gebouwen. De Atlas, zoals het bedrijf ook wel genoemd werd, groeide maar door en verhuisde 1980 naar het grote industrieterrein De Kellen in Tiel.
